خلاقیت و نوآوری در کسب و کار

آشنایی با مفهوم خلاقیت و تکنیکهای آن

یکی از قابلیتهای بسیار مهم انسان قابلیت خلق و نوآوری است که ریشه تمامی تحولات در زندگی بشر از آن نشات میگیرد.

در متون و منابع مختلف تعاریف گوناگونی از خلاقیت میتوان یافت.

با مرور زمان خلاقیت و نوآوری از هم تفکیک شده بطوری که خلاقیت قابلیتی کاملا ذهنی و انتزاعی تلقی می شود در حالیکه نوآوری جنبه تحقق واقعی و عملی آنچه در فضای ذهنی ایجاد میشود را دربرمی گیرد.

لذا بطور قطع خلاقیت مقدمه نوآوری بوده و بوسیله خلاقیت و نوآوری در کسب و کار می توان در آن امکان رخ دادن معجزه را ایجاد کرد.

محتوایی که در ادامه خلاقیت و نوآوری در کسب و کار بیان میشود ماهیتا بدنبال افزایش درک مخاطب از خلاقیت و نوآوری میباشد تا مدیریت این دو مقوله برای او آسانتر شود.

انتظار میرود که مخاطب پس از مطالعه این مطلب خلاقیت و نوآوری در کسب و کار بتواند به بینش جدیدی در کسب و کار و زندگی فردی و اجتماعی خود دست یابد بطوریکه موفقیت خود را در آینده شفاف تر ملاحظه کند.

آنچه ما در این متن خلاقیت و نوآوری در کسب و کار ارائه میکنیم بیشتر بر خلاقیت متمرکز است نه نوآوری.

آموزش پذیر بودن خلاقیت بهمراه مصادیقی از آموزش آن چیزی است که در ادامه این نوشته خلاقیت و نوآوری در کسب و کار با آن مواجه خواهید شد.  

خلاقیت چیست؟ و چگونه می توان خلاقیت و نوآوری در کسب و کار ایجاد کرد؟

حسب ماهیت پیچیده ای که در خلاقیت وجود دارد تاکنون تعاریف گوناگونی از مراجع علمی گوناگون برای آن ارائه شده است.

اما عمده این تعاریف در یک کارکرد اصلی خلاقیت مشترکند و آن اینکه خلاقیت بمنزله قدرت بیشتر در حل مساله میباشد و باعث ایجاد خلاقیت و نوآوری در کسب و کار خواهد شد.

قدرت حل مساله از جنبه های گوناگون در علوم روانشناسی و مدیریت مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و نهایتا منجر به مجموعه ای از رویه های نظام مند و تکنیکهای نوآوری در جامعه علمی جهانی شده است.

نکته بسیار مهم و حائز اهمیت در خلاقیت و نوآوری در کسب و کار در خصوص تفاوت نوآوری و خلاقیت با هم میباشد.

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد خلاقیت یک پدیده کاملا ذهنی و انتزاعی و نوآوری پدیده ای کاملا واقعی و عملی میباشد.

در اصل نوآوری محصول خلاقیت است و تا خلاقیتی در کار نباشد عملا نوآوری نیز وجود نخواهد داشت.

محصول خلاقیت ایده و محصول نوآوری اختراع خواهد بود. لذا تبدیل خلاقیت به نوآوری منجر به خلق ارزش میشود و باید برای این تبدیل برنامه ریزی مدونی وجود داشته باشد تا در خلاقیت و نوآوری در کسب و کار ایجاد شود

همانطور که در پاراگراف فوق تبیین شد خلاقیت یک پدیده است.

این پدیده که محدوده وقوع آن منحصر به ذهن انسان است قطعا بمانند سایر پدیده های موجود در این جهان قوانینی حاکم بر خود دارد که تکرارپذیری آنرا تضمین می نماید.

این قوانین منجر به ایجاد مشخصات ویژه ای در افراد خلاق که صاحبان ذهنهای خلاق هستند میشود.

تنوع طلبی، تمایل به ایجاد تجربیات تازه، پرسشگری، تمایل به هنجارشکنی، تمایل به انجام رفتارهای خلاف عرف از جمله مشخصات افراد خلاق هستند.

گویی خلاقیت و نوآوری در کسب و کار رخ دادن پدیده های خلاقانه باید همواره با ایجاد فضاهای هنجارشکنانه همراه باشد.

گزیده ای از تکنیک‌های خلاقیت

موانع ذهنی همواره موضوعی آزاردهنده برای هر یک از ما میباشد.

بسیار تجربه کرده ایم که بخاطر یک فکر مزاحم از بیاد آوردن چیزی و یا ایجاد یک روش تازه برای حل مساله ای محروم شده باشیم.

بخاطر یک رخداد ناخوشایند بسیاری از ما حتی مجال تفکر بر ساده ترین مسائل روزمره زندگی خود را نیز از دست میدهیم.

تکنیکهای خلاقیت و نوآوری در کسب و کار بدنبال برداشتن موانع ذهنی ما در این خصوص هستند.

این تکنیکها با برطرف کردن موانع ذهنی ما امکان جریان سریع و راحت اطلاعات را در آگاهی ما امکانپذیر میسازند.

در حدود 200 تکنیک خلاقیت شناسائی و ثبت شده اند. در ادامه با برخی از این تکنیکها آشنا میشویم تا بتوانیم خلاقیت و نوآوری در کسب و کار ایجاد کنیم

خلاقیت و نوآوری در کسب و کار : تکنیک نقشه‌ی ذهنی

یکی از قدیمی ترین روشهایی که بعدها بعنوان یک تکنیک خلاقیت تعیین شد تکنیک نقشه ذهنی است.

در این تکنیک شما باید به اطلاعات و ایده های گوناگون در ذهن خود میدان دهید تا براحتی به حرکت درآمده و نوید یک آینده خوشایند را در خصوص یک یا چند مساله مشخص بدهند.

این جریان اطلاعات منجر به خلق گزاره های جدید در ذهن انسان میشود و میتوان خلاقیت و نوآوری در کسب و کار ایجاد کرد

خلاقیت و نوآوری در کسب و کار : تکنیک تهیه فهرست سوالات

سوال و جواب خود بتنهایی تکنیک خلاقیت محسوب میشود.

ریاضیدان بزرگ پوانکاره مدعی بوده است که کنجکاوی کودکانه که با اکثر ما هست و در بزرگسالی از وجودمان رخت بر می بندد همراه او ماندگار شده و میهمان دائمی شخصیت او بوده است.

وی خلاقیت خود در ریاضیات و خلق انبوهی از نظریات و دیدگاهها را محصول همین ماندگاری کنجکاوی کودکانه در درون خود میداند.

انسان باید همواره بمانند کودکان همه چیز برایش تازگی خود را حفظ نماید.

این احساس تازگی مایه انگیزش کنجکاوی میشود. اگر حد و مرز برای کنجکاوی تعیین نمودید بدانید که ذهن خود را آماده پذیرش موانع ذهنی و کور کردن زمینه های خلاقیت کرده اید.

بمنظور تمرین کنجکاوی و فعالسازی آنچه در کودکی داشتید میتوانید همواره با کلمات کلیدی چرا،چگونه، کی، چطور، کجا و چه بدنبال خلق سوال در مورد تک تک پدیده های پیرامون خود باشید.

خلاقیت و نوآوری در کسب و کار : تکنیک شش کلاه فکری

ادوارد دوبونو در دهه 80 قرن بیستم با نگرش مدیریت جهت دار ذهن این تکنیک را مطرح نمود که امروزه در بسیاری از تجارتها و کسب و کارها در دنیا مورد استفاده میباشد.

این تکنیک ذهن انسان را وادار به نگاه از جنبه های گوناگون پیرامون یک موضوع می نماید.

در این تکنیک هر جنبه ای از تفکر پیرامون یک مساله با یک کلاه بطور نمادین تبیین میشود.

کلاه سفید نمایانگر نگاه واقع گرایانه و پرهیز از ایده آل گرائی،

کلاه قرمز ماهیتی احساسی، آرمان گرایانه و ایده آل گرایانه،

کلاه سیاه نگاه سختگیرانه و خشک منطقی که فقط نیمه خالی لیوان را ببیند،

کلاه زرد ماهیتی منطقی ولی مثبت اندیش برخلاف کلاه سیاه،

کلاه سبز بدنبال خلاقیت و خلق فضاهای تازه ذهنی پیرامون مساله و نهایتا

کلاه آبی بدنبال کنترل سیستمی و فرایندی مشکل میباشد.

بصورت فردی یا گروهی میتوان این تکنیک را انجام داد. 

خلاقیت و نوآوری در کسب و کار : تکنیک تفکر جانبی:

این تکنیک نیز زاده تفکر پویای دکتر دوبونو میباشد. در این روش فرد تلاش میکند تا نگاهی از زاویه جدید به موضوع داشته باشد و برای این امر امکانات و محرکهای لازم در اختیار او قرار میگیرد.

این روش با شک کردن به ساده ترین جواب آغاز میشود. این روش ساده ترین جواب را لزوما همیشه درست نمیداند.

این بدین معنی است که روشی که همیشه در حل مساله استفاده میشود لزوما روش کاملی نیست و قالب ذهنی باید شکسته شود.

لذا باید این قالب ذهنی را قبل از حل مساله شناخت و بدنبال خلق زوایای جدید برای نگاه به موضوع مساله بود.

بمانند تکنیک شش کلاه تفکر این تکنیک ما را وادار میکند تا به خلق ایده های نوین با کارکردهای جدید ذهنی و روشهای جدید پرداختن به مساله بپردازیم.

کشف قالب ذهنی و عادات رایج ما برای فکر کردن به یک مساله از نظر این تکنیک بسیار حیاتی و ارزشمند تلقی میشود.

خلاقیت و نوآوری در کسب و کار : تکنیک خلق لغات تصادفی

در این تکنیک دو لغت تصادفی انتخاب و در یک فضای آزاد و بی قید و بند معمول ذهنی و فارغ از هرگونه ملاحظات منطقی به ارتباط مفهوم آن دو لغت با مساله و موضوع مورد نظر خود مرتبط میشود.

این تکنیک وابسته به خلق تصادفی ارتباطات بین اطلاعات در ذهن میباشد.

 خلاقیت و نوآوری در کسب و کار : تکنیک تصاویر تصادفی

در این تکنیک به تخیل پیرامون یک موضوع و انتخاب تصویری پیرامون آن بهمراه داستان سرائی پیرامون آن تصویر پرداخته میشود.

ایده آلها، نقاط قوت، نقاط ضعف، توانمندیها و هرآنچه در وضعیت مطلوب از موضوع و مساله خود انتظار دارید میتوانید در این تکنیک تصویر نموده و با داستان پردازی رویاگونه خود را در معرض آن قرار دهید.

تخیل فعال در این تکنیک حرف اول را می زند.

خلاقیت و نوآوری در کسب و کار : تکنیک تغییر چشم‌انداز

اشتراک نظر با دیگران در این تکنیک بسیار مهم است.

در این تکنیک شما از زاویه دید دیگران روی مساله و کار خود آگاه شده و از نقاط و متغیرهای پنهان موجود در کار خود از نگاه دیگران مطلع میشوید.

در اصل در این تکنیک ارزیابی شما توسط دیگران صورت می پذیرد.

خلاقیت و نوآوری در کسب و کار : تکنیک گردش خلاق

خستگی و آشفتگی عصبی و روانی فرصتی برای خلق تفکرات نوین و ایده های تازه میباشد. این چیزی است که در این تکنیک محور قرار دارد.

وقتی به لحاظ روانی و عصبی آشفته هستید و جسمی بی قرار دارید باید تغییر وضعیت داده و با استفاده از طبیعت و تعاملات جدید با محیط اطراف فضای ذهنی خود را عوض و آرام کنید.

اگر این کار بطور هدفمند انجام شود بمعنای خلق فرصتی جدید برای ایجاد خلق ایده های جدید میباشد.

مساله شما تعیین کننده جهت دهی و هدفمندسازی فضا برای شماست.

مدیتیشن و مراقبه برای تغییر فضای عصبی و ذهنی نیز میتواند با این تکنیک ترکیب شده و نتایج جالبی را بهمراه خود بیاورد.

مدیریت نوآوری فردی برای خلاقیت و نوآوری در کسب و کار

تکنیکهایی که در قسمت قبل بیان شدند نمونه هایی از حدود 200 تکنیک نوآوری هستند که تاکنون تدوین شده اند.

در تمامی تکنیکهای نوآوری دو کارکرد پایه مشترک میباشد. اولین کارکرد کنترل پراکندگی اطلاعات است.

این بدین معناست که تکنیکها حاوی الگوهایی در خود میباشند که بوسیله آنها اطلاعات پراکنده جمع آوری میشود و زمانیکه اطلاعات به حد کافی جمع شود احتمال حل مساله بالا خواهد رفت.

کارکرد دوم شکستن قالبهای ذهنی میباشد.

قالبهای ذهنی شامل عاداتی میشوند که ما همواره در برخورد با مسائل بطور تکراری داریم. این عادات خود موانع اصلی جمع شدن اطلاعات و همچنین خلق ایده های جدید میباشند.

وقتی که قالبهای ذهنی شکسته شوند یقینا جریانی بسیار قوی از اطلاعات به آگاهی انسان باز شده و قدرت حل مساله او افزایش می یابد.

سوالی که در این شرایط به ذهن بسیاری از مخاطبان میرسد اینست که کدام تکنیک از بقیه تکنیکها بهتر و موثرتر است؟

در پاسخ این سوال باید گفت “هیچکدام”.

هر کدام از این تکنیکها اثرات خود را دارند و بوسیله محرکهای خاص خود میتوانند بر حل مساله و فعالسازی دو کارکرد اساسی خود موثر باشند.

آنچه مهم است کارکردن با هر کدام از این تکنیکهاست نه اینکه کدام تکنیک از دیگری بهتر است.

داشتن این پیش فرض ذهنی یکی از مبانی اولیه مدیریت نوآوری است.

تکنیکهای نوآوری خالق مجموعه ای از بسته های اطلاعاتی هستند که در هر کدام از این بسته ها میتوان مجموعه ای از ایده ها و دانش لازم جهت حل مساله را یافت.

آنچه از تکنیکهای خلاقیت و نوآوری در کسب و کار در مدیریت آن مهمتر است طرح درست و هدفمند مساله میباشد.

قبل از هر اقدامی مساله باید شفاف و کامل تبیین شود.

مساله در اصل تفاوت وضع موجود با وضع مطلوب میباشد. در صورتی که وضع مطلوب روشن باشد و فاصله از آن نیز شفاف باشد نیاز به ایده و اطلاعات مشخص میشود.

ابزار خلق ایده و اطلاعات تکنیکهای خلاقیت هستند که حسب معلوم بودن نیازمندیها بکار گرفته میشوند.

در نگرش مدیریتی به خلاقیت و تکنیکهای حامی و عامل آن علاوه بر انتخاب تکنیک و طرح شفاف مساله مطلب مهم دیگری نیز وجود دارد که همانا فرایندسازی و سیستم سازی برای  خلاقیت است.

بمنظور مدیریت کردن خلاقیت حتما خلاقیت باید در یک ساختار مشخص و تعریف شده تعریف شود.

این ساختار در اصل سیستمی است که میتواند شامل مجموعه ای از فرایندها باشد. یکی از سیستمهایی که بدین منظور تعریف شده است سیستم حل مساله سپند است که در شرکت سامانه پگاه نوآوران دانا تعریف و ایجاد شده است.

سامانه حل مساله سپند مراحل طرح مساله، جمع کردن دانش و اطلاعات، حل مساله و نهایتا ارزیابی اثربخشی حل مساله را برای افراد و شرکتها بطور مکانیزه امکانپذیر میسازد.

مدیریت سازمانی خلاقیت بوسیله سامانه سپند

سامانه حل مساله سپند طلوع افقی نوین در مدیریت خلاقیت سازمانی است.

باور غالب این سامانه بر اینست که تمامی قطعات و اجزاء سازمان که بمانند پازلی کنار هم سازمان را شکل داده اند نیازمند خلاقیت میباشند.

دلیل این باور اینست که موجودیتی بنام مساله در همه جای یک سازمان وجود دارد و جزء فاقد مساله در یک سازمان وجود ندارد.

بهمین دلیل سامانه حل مساله سپند بعنوان یک رویکرد مجازی به ساختار خلاق سازمانی بوجود آمده و بدنبال ایجاد بهره وری در دانش موجود در یک سازمان و نهایتا بهره وری در اقتصاد سازمان میباشد.

در مدیریت سازمانی خلاقیت دو باور اصلی باید در افراد یک سازمان ایجاد شود:

1.      خروجی و عایدی سازمان از دانش خود و کارکنانش بیشتر از چیزی است که اکنون درک میکند.

2.      بسیاری از مسائل سازمان بواسطه دانش درون سازمان قابل حل هستند ولی باید پراکندگی دانش برای حل آن مساله کنترل شود.

سامانه حل مساله سپند این دو باور را محقق میسازد و اگر سازمانی از این سامانه استفاده کند و بوسیله آن نتواند دو باور مذکور را در خود محقق کند یقینا این سامانه در آن بدرستی درک نشده و بکار گرفته نشده است.